کرونا در مقابل انسان و انسان در مقابل جهان هستی
ارسال شده در : شنبه, مارس 28th/ 2020ساعت 11:42 ب.ظکرونا در مقابل انسان و انسان در مقابل جهان هستی ?سینا لطف پور آستانه؛ کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری
مقدمه:
با توجه به اینکه این روزها نمی شود از ویروس کرونا یا کوید ۱۹ ( COVID-19) نگفت و نشنید.(حتی آنکه می خندد و میخنداند برای مقابله با آن است) شاید زمان مناسبی برای این تشبیه نباشد ولیکن قرار گرفتن در شرایطی این چنین و تجربه ای ملموس می تواند درک و دریافت یک تصویر و با موقعیت را از ذهنیت به عینیت نزدیکتر سازد. از این روست که در این یادداشت سعی شده تا به نقد الگوهای رفتاری بپردازیم که در مقیاسی کوچکتر نسبت به خود ما در حال رخ دادن است و تمام سعی بر این است که با آن مواجه نشویم.
همچنین یکی از اصلی ترین نمودهای اجتماعی شیوه معیشت این روزها را می توان بر هم خوردن نظام الگویی و یا عادات رفتاری است. که خود شرایطی را پدید آورده است که اساس و نظام ساختار فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و … جهان را بر هم ریخته و نوع جدید از ارتباط، بهداشت، کسب و کار و بطور کلی سبک زندگی را بعنوان الزام (هرچند موقت) به انسان تحمیل می نماید.
برهم خوردن الگوی رفتاری، تغییر نگرش و تغییر عادات عملکردی و نحوه مواجه ما با محیط زیست از طریق تشبیه و همزاد پنداری و تجسم در شرایط امروزی و بحرانی شیوع ویروس کرونا به سمت حفاظت از محیط زیست ؛ اهدافی هستند که نگارنده از این یادداشت انتظار دارد.
کرونا در مقابل انسان و انسان در مقابل جهان هستی :
آنچه که برای بسیاری از انسانها قابل پذیرش و بدیهی است این است که جهان هستی از روابط بیشماری تشکیل شده است که در مقیاس های گوناگون و نسبتهای گوناگون دارای روابطی چند سویه می باشد که برخی مکشوف و شناخته شده و بطور قطع بسیاری از دید علم و نظر مغفول مانده است. روابطی که گاه تا پیش از کشف، نامتجانس و غیر مرتبط انگاشته می شد.(تاثیر جاذبه کره ماه بر بالا و پایین رفتن آب دریا که با عنوان جزر و مد شناخته شده است از نمونه های بارز این نوع روابط است).
روابط و نسبتهای عناصر و اجزای طبیعت را می توان به دو بخش خنثی و تاثیر گذار دسته بندی نمود که خود به دو دسته اثرات مثبت و یا منفی تقسیم بندی می شود که اساس و معیار این تقسیم بندی، نگرش و استفاده انسانها از آن ارتباط است و این یکی از بارزترین نمود های مکتب اومانیستی می باشد. برای نمونه می توان از یک پدیده تابش نور خورشید نام برد که در تبدیل سبزینه گیاهان به ثمر و انرژی، مثبت و در زمان خشکسالی و پایین آمدن سطح آبگیر ها، منفی و در مواردی که در مواجهه با آن نباشد و اثری در چرخه مورد انتظار خود نبیند آن را خنثی تلقی می کند. به بیانی دیگر بشر در پس زمینه الگوهای رفتاری و ذهنی خود یک اومانیست است چه از آن مطلع باشد و یا نباشد، چه بالقوه باشد چه بالفعل.
حال نگاهی به آنچه این روزها با بیانها و روشهای مختلف که در حال تکثیر و بازنشر از طرف مراجع مختلف (مستند و یا غیر مستند) می باشد بیاندازیم. شاید اصلی ترین گزاره این اخبار را می توان در این دو جمله خلاصه کرد :
۱- شیوع ویروس کرونا سلامتی انسانها را به خطر انداخته است و می تواند منجر به مرگ گردد.
۲- اثر این ویروس و علائم تشخیص ابتلا به آن عبارتست از تب (بالارفتن عیر طبیعی دمای بدن) ، تنگی نفس ( بروز اختلالات تنفسی و آسیب رسانی به ریه) ، سرفه (بعنوان عکس العمل دستگاه تنفسی و بصورت ناگهانی و موقت غیر طبیعی)
با توجه به اینکه این ویروس پدیده ای جدید و نو و شناخته نشده در علم خود را به انسان عرضه نموده است نمی توان اندازه مشخصی (از حیث ابعاد هندسی ،جرم، شکل و …) برای آن متصور شد اما آنچه که بدیهی است وجودی بسیار کوچک و میکروسکوپی دارد که در مقابل اندازه انسان بسیار ناچیز است و شاید صدها هزار برابر کوچکتر باشد.
از طرفی دیگر آنچه که شبیه این رابطه و نسبت را در جایی دیگر از مکانیزم حیات و سیستم هستی جهان قابل تصور است نسبت انسان (به معنای وجودی هر نفر و با در نظر گرفتن تمام ابعاد جسمی و رفتاری) به کره زمین و -کسی چه می داند بلکه هم سایر اجرام کهکشانی- می باشد. با توجه به این تشبیه می توان رفتار انسان را نسبت به جهان از حیث اندازه به یک ویروس، باکتری، میکروب و یا … (تفاوتهای علمی ساختار هر یک مورد بحث نیست و اندازه آنها مورد نظر است).حال می توان به اثراتی که این کوچک اما مهم ( انسان) بر روی محیط زیست گذاشته و می گذارد را با نگاهی دیگر ارزیابی و بررسی کرد.
مطالعات و یافته های تاریخی و علمی تا کنون بیانگر این نکته غیر قابل انکار بوده است که عناصر و امکانات طبیعی در خدمت انسان بوده و از آن برای تامین نیازهای گوناگون بهره جسته است. این استفاده (بویژه در مقدار کنترل نشده و بدون ملاحظات خود) بصورت مستقیم (کشتن و ذبح جانوران برای مصارف خوراکی، پوشاک و … از بین بردن گیاهان برای مصارف خوراکی، انرژی، مصالح ساختمانی و …) و غیر مستقیم ( از بین بردن فضای زیستی و یا محدوده زندگی جانداران دیگر و تغییر شرایط مناسب
و مطلوب آنان از طریق گسترش ساخت و ساز و …)، علاوه بر اختلال در برخی چرخه های منظم و هدفمند طبیعت، امکان زندگی را از بسیاری جانداران دیگر گرفته است. تعداد کل گونههای حیوانی و گیاهی جهان حدود هشت میلیون برآورد میشود. تازهترین گزارش سازمان ملل حکایت از آن دارد که یک هشتم این گونهها در معرض خطر جدی نابودی قرار دارند. بطوریکه بر اساس گزارشی که از سازمان ملل منتشر شده است شرایط را به مرحله بحرانی نزدیک کرده است.پژوهشگران سازمان ملل هشدار دادهاند که تغییر رویکردها و سیاستها در حوزه کشاورزی، مصرف و محیط زیست “ضرورتی عاجل” دارد.
“روبرت واتسون، مدیرکل تشکیلات IPBES معتقد است که انقراض گونهها دستکم به همان اندازه مخاطرهانگیز است که تغییرات اقلیمی. او هشدار میدهد که “ما انسانها” با ادامه وضعیت کنونی بنیادهای اقتصاد و معیشت خود را نابود میکنیم.به گفته واتسون انقراض گونههای گیاهی و جانوری برای “امنیت غذایی، سلامت و کیفیت زندگی در سراسر جهان” یک تهدید جدی به شمار میرود.” براساس این پژوهش ۱۸۰۰ صفحه ای یک میلیون گونه جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض قرار گرفته و یا بعبارتی دیگر زندگی و سلامتی آنها بصورت کل گونه ها با مخاطره مواجه شده است که هر گونه این جانوران، فراوانی قابل توجه در دوره حیات خود داشته اند که علاوه بر آن جانوران و گیاهانی نیز هستند که از نظر کمی با وجود تعداد بالای تلفات به مرحله “انقراض” نرسیده اند. اگر از حیث حق حیات حقوقی برابر برای همه جانداران در مقابل انسان قائل باشیم این آمار در مقابل آمار جهانی منتشر شده از نسبت کشته شده های مبتلایان به این ویروس بسیار نگران کننده تر می تواند باشد .(بند اول ویژگی های ویروس کرونا)
همچنین تب نیز بعنوان یکی از شایع ترین علائم این بیماری دیر زمانی است که با پدیده گرمایش زمین خود را در این اندامواره نشان داده است. پدیده گرمایش جهانی باعث تغییر اقلیم کره زمین میشود و به دنبال این رویداد، الگوهای آب و هوایی نیز در بلندمدت از مکانی به مکان دیگر تغییر خواهد کرد. با چرخش روزانه کره زمین، گرمای جدیدی دور تا دور زمین پخش میشود و در نهایت اقیانوسها نیز نسبت به اثر گرمایشی خورشید تاثیر میپذیرند. از طرفی دیگر زندگی موجودات مختلف در هر منطقه جغرافیایی تحت تاثیر تغییرات آب و هوایی به خطر می افتد.
براساس مطالعات روند تاریخی و ارزیابی فاکتورها و شرایط جغرافیایی زمین که توسط سایت LiveScience و براساس اطلاعات منتشره از ناسا و … صورت گرفته است،از جمله نمودها و عواقب پدیده گرمایش زمین میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
• در سال ۲۰۱۴ سطح دی اکسید کربن جو به ۳۹۹.۴ ppm رسید
• دمای زمین از سال ۱۸۸۰ تا کنون ۷.۸ درجه سانتیگراد افزایش یافته است
• در هر دهه قطب شمال ۱۳.۳ درصد یخ از دست میدهد
• هر سال ۲۳۴ میلیون کیلو تن از یخ زمین ذوب میشود
• با توجه به ذوب شدن این یخها سطح دریا به طور متوسط ۳.۱۷ میلی متر در هر سال بالا میآید
با پذیرفتن اینکه جهان و اختصاصا زمین بعنوان حوزه ای که شناخت ما نسبت به آن ملموس تر و نسبتا بیشتر است بعنوان یک ارگانسیم و سیستم دارای حیات است و با توجه به اصلی ترین ارزش شناخته شده از جنگلها و درختان ( با محوریت زندگی انسان) که کار تصفیه هوا را انجام میدهند، آن را بعنوان ریه های زمین تشبیه کرده اند. با این تشبیه قطع درختان و تخریب وسیع و گسترده جنگل بعنوان یکی ازآسیبهای اصلی و مهمی است که به اندام های تنفسی زمین وارد می سازد.”جنگل زدایی” امروزه بعنوان یکی از عوارضی است که در بخشی که منشاء و عامل انسانی دارد در اثر اتفاقاتی نظیر استفاده از جنگلها به عنوان منبع سوخت، تولید زغال چوب، تبدیل مناطق جنگلی به زمین کشاورزی، فقر فرهنگی مردم، استفاده بی رویه جهت تعلیف دام به منظور جواب به افزایش تقاضای محلی و جهانی گوشت، فعالیتهای صنعتی، احداث جاده های بین جنگلی، آتش سوزی، شیوع آفات و بیماریهای گیاهی، تخلیه زباله های شهری و بیمارستانی در مناطق جنگلی، کارهای عمرانی، اکتشاف، انتقال لوله های نفت و گاز توسط دولت در جنگلها و … پدید می آید.مساحت آسیب دیده و از دست رفته جنگل ها به اندازه ای است که نادیده انگاشتن آن امری دشوار بنظر می رسد در طول قرن گذشته پوشش جنگلی سراسر جهان به شدت در معرض خطر قرار گرفته و پوشش سبز به کمترین میزان خود یعنی حدود ۳۰% کاهش یافته است. به گفته سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAO)، سالانه حدود ۱۸ میلیون جریب (۷.۳میلیون هکتار) از جنگلها از بین میروند.
بخشی دیگر از نارسایی های که ریه زمین را درگیر خود کرده و فعالیتهای انسانی از اساسی ترین عومل بوجود آمدن و تشدید آن می باشند را در هوا می توان مشاهده نمود. گرچه میزان آلاینده های زیست محیطی در دنیای صنعتی امروز روز به روز در حال افزایش است، از این میان آلودگی هوا یکی از بزرگترین معضلات حال حاض
ر و ملموس جهان به ویژه کشورهای صنعتی مانند چین، هند و … محسوب می شود، وجود آلاینده هایی مثل ضایعات صنعتی، مواد رادیواکتیو ،زباله شهری، مواد شیمیایی، آلوده کننده های طبیعی ، مونواکسیدکربن، اکسیدهای ازت ، تمامی هیدروکربن ها یا ترکیبات آلی فرار، اکسیدهای گوگرد و به طور عمده ۲So، تمامی ذرات معلق ، سرب و ازن که از اصلی ترین آلوده کننده ها هستند هوای شهرها را به شدت آلوده کرده است . آلودگی هوا خود با افزایش گازهای گلخانه علاوه بر اختلالاتی که در سلامت ایجاد می کند از طرفی دیگر موجب تشدید پدیده گرمایش زمین نیز می شود. مجموع این شرایط در کنار عوامل بیشمار دیگر شرایطی را پدید آورده است که جسم و حیات زمین را با سرفه که هیچ، گاه با ایست و سکته مواجه ساخته و زندگی را با خطر جدی مواجه می سازد.( بند ۲ علائم مذکور ابتلا به کرونا)
بنابراین تنها با اندکی دقت نظر می توان آنچه که انسان در طول زندگی میلیونها سال خود در زمین بجا گذاشته است را مشاهده نمود. و حتی با پیروی از نظریه نادرست (به نظر نگارنده) محوریت خودخواهانه انسان و تامین شرایط مورد نظر آن به هر قیمت و با هر رفتاری، آنچه بشر با همین هدف از آن بهره می گیرد و آن را “مصرف” میکند، علت و هدف اولیه را نابود می کند و این مصداق را به وفور می توان مشاهده نمود.بشر بارها نشان داده است که برای آسایش به طبیعت پناه برده اما با ازدحام خود آسایش را از بین برده است،برای بهره بردن از چشم انداز طبیعی با ساخت و ساز نابجا آن را نابود کرده است،برای سهولت زندگی، در زندگی شهرنشینی خود بدون رعایت اصول محیط زیست اساسی ترین نیازهای زندگی خود مانند اکسیژن و هوای مورد نیاز تنفس را نابود می سازد و بسیارند از این دست موارد که حتی استفاده خودخواهانه بشر ، امکان استفاده را از خود آن سلب کرده است.
حال این سوال پیش می آید که ویروس کرونا برای ما خطرناک تر است یا ما برای طبیعت و محیط زیست؟